Trong giai đoạn 2020–2025, khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên liên tiếp đối mặt với tình trạng hạn hán nghiêm trọng, đặc biệt vào các năm 2020, 2023 và đầu 2024. Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan như El Niño, lượng mưa ở nhiều nơi giảm từ 15–30%, mùa khô kéo dài, trong khi lượng nước dự trữ tại các hồ chứa không đủ bù đắp nhu cầu tưới tiêu và sinh hoạt.

Các tỉnh như Ninh Thuận, Bình Thuận, Khánh Hòa, Đắk Lắk, Gia Lai và Kon Tum là những "điểm nóng" về khô hạn. Hàng chục nghìn héc-ta cây trồng thiếu nước, trong đó lúa và cà phê bị ảnh hưởng nặng nhất. Nhiều hồ chứa lớn như Tà Rục, Phước Hòa, Krông Búk Hạ chỉ còn 30–40% dung tích, thậm chí một số hồ nhỏ đã cạn kiệt. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), đến giữa năm 2023, có gần 52.000 hộ dân trong khu vực rơi vào tình trạng thiếu nước sinh hoạt trầm trọng.

Trước tình hình đó, nhiều giải pháp chống hạn đã được triển khai đồng bộ. Chính phủ và chính quyền địa phương đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng để xây dựng và nâng cấp hệ thống thủy lợi, bao gồm các hồ chứa nước quy mô vừa và nhỏ, kênh mương dẫn nước và trạm bơm. Các công nghệ tưới tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun sương được áp dụng rộng rãi trong nông nghiệp nhằm tiết kiệm nguồn nước quý giá.

Ngoài ra, các địa phương đã đẩy mạnh chuyển đổi cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu, chuyển từ lúa, cà phê sang trồng các loại cây chịu hạn như sắn, bắp, đậu, điều và chanh dây. Song song đó, nhiều chương trình trồng rừng, phục hồi rừng đầu nguồn cũng được triển khai nhằm giữ nước, hạn chế xói mòn và tái tạo nguồn sinh thủy.

Kết quả bước đầu cho thấy hiệu quả rõ rệt: so với giai đoạn 2015–2019, thiệt hại do hạn hán giảm khoảng 25–30%, năng suất cây trồng phục hồi ở nhiều vùng, và tỷ lệ thiếu nước sinh hoạt được kiểm soát tốt hơn. Từ năm 2023 đến nay, thiệt hại do hạn hán tại một số địa phương đã giảm rõ rệt. Diện tích cây trồng được bảo vệ tăng, năng suất cải thiện và nhiều vùng trước đây khô hạn nghiêm trọng đã ổn định nguồn nước hơn trong mùa khô.

Tuy nhiên, với bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên vẫn cần những chiến lược dài hạn, kết hợp quản lý tài nguyên nước bền vững và ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp.

Hồ chứa cạn trơ đáy tại Ninh Thuận

Người dân Bình Thuận chăn thả trâu bò trong lòng hồ đã cạn trơ đáy

Người dân miền Trung, Tây Nguyên thiếu nước sinh hoạt